Планетадағы заттардың айналымы. Өзектілік қағидасы

Ауа мен судың әсерінен тау жыныстары мен судың арасында химиялық алмасу үрдістері жүріп, жыныстардың ішкі байланыстарына зақым келтіріп, олардың ыдырауына, бұзылуына әкеліп соғады. Бұл химиялық қарым - қатынас тау жыныстырында ауаның әсерінен үнемі жүріп отырады. Ауа мен су үздіксіз қозғалыста болады. Жердің бетімен қозғала отырып, олар бұзылған тау жыныстарын да қозғалысқа келтіреді. Тау жыныстарының бұзылу процестері ауырлық күшімен тікелей байланыста болғандықтан, ауа мен су оларды Жердің жоғары орналасқан аймақтарынан төмен орналасқан аймақтарына қарай тасымалдайды. Ерте ме, кеш пе, бұл бұзылу өнімдері бірінің үстіне бірі тұрған қабаттар түрінде қалыптасады.

Нейтронды мониторлар (НМ) желісі: іргелі зерттеулер мен практикалық қосымшалар.

Нейтронды мониторлар (НМ) – стандартқа сай аспап, Жер шарының әртүрлі нүктелерінде орналастырылған. Жеке НМ бірінші ретті ғарыштық сәулелерді тіркейді, және олардың энергиясы мен магниттік қатқылдық табалдырығы жоғары, тек бірқатар шектелген бағыттағы, анықтайды . Бұл параметрлер негізінен НМ Жердегі орналасуына тәуелді. НМ алынған нәтижелер, әлде қайда кең физикалық ақпараттар алу мүмкіндігін берді. Мысалы: энергетикалық спектр мен бірінші ретті бөлшектердің таралу бағыты туралы. Сондай-ақ НМ ғарыш райының мониторингін жасауда қажет. Ол үшін дәлме-дәл уақыттағы нәтижелер базасы қажет, НМНБ cияқты.

Күннің ғарыштық сәулелері, лап етуі, және тәжден массаның лақтырылуы

      Күн – байсалды жұлдыз болып табылады, егер оның жалпы эммиссиясына қарасақ (сәуле шығару, жарқырау), онда көп жағдайда көрінетін жарық оның фотосферасынан басым болады. Бірақ ол тәжден белсенді лақтырылулардың байқалатыңдығын көрсетеді: жеке жағдайда Х – сәулелер, EUV және радиотолқындар. ТӘЖ - Күн айналасындағы сұйылтылған газ болып табылады. Оны біз күн тұтылу кезінде көре аламыз. Оның құрлымы, қызметі сияқты магнит өрісімен жөнге салынады.

Күн жүйесінің эволюциясы

Біздің Құс Жолы атты, спираль тәріздес галактикамыз шамамен 150 млрд жұлдыздан құралған, оның өзінің ядросы мен бірнеше спираль тәріздес тармақтары бар. Оның мөлшері 100 мың жарық жылына тең. Біздің галактикамыздағы жұлдыздардың басым көпшілігі қалыңдығы 1500 жарық жылындай болатын алып  "дискінің” ішінде шоғырланған. Қазіргі кезде біздің галактикамыз космос кеңістігінде секундына 550 км жылдамдықпен қозғалып келе жатыр. Оның екі серігі - Үлкен және Кіші Магеллан бұлттары бар. Галактиканың диаметрі экватор бойынша 3·08·1013 шақырымға тең. Галактика жұлдыздары ядроны айналатын қозғалысы күрделі болады және бұл қозғалыс басқа қатты және сұйық заттардың қозғалысынан мүлдем бөлек. Жұлдыздардың айналу периоды олардың массасына және галактикалық орталықтан орналасу қашықтығына байланысты әртүрлі болады.

Күн желі, гелиосфера және ғарыштық сәулелердің таралуы

      Ғарыштық сәулелер– Жерге ұшып келегенге дейін, күрделі жұлдызаралық және планетааралық ортадан өтеді. Жерде бір секунт уақыт аралығында алынған Ғарыштық сәулелердің саны, және басқада қасиеттері, магнит өрісіне бөлшектермен соқтығысқанда әсерін тигізеді. Күннің айнымалы магнит өрісі, Күн желін тежеуші, гелиосфера арқылы өтерде, ғарыштық сәулелердің таралуын созады және уақыт масштабында өзгерістер енгізеді, бірнеше сағаттан бастап бірнеше мыңдаған жылдарға дейін құбылады.

Кеңістік және уақыт теориясының мәселелері

Кеңістік ұғымы обьектілерді бақылау мен тәжірибелік пайдалану негізінде қалыптасты.

Уақыт ұғымы адамның оқиғалардың ауысуын сезінуінің нәтижесінде, заттардың жағдайының біртіндеп өзгеруі арқылы жүзеге асырылады.

Күнделікті адам санасында кеңістік пен уақыт үғымы қалыпты тұрмыстық жағдай ретінде есептелінеді, материя уақыт пен кеңістіктің аумағында қарастырылып, материя жоғалған күйде де, олар сақталып қала береді деп есептеледі.

Қазіргі астрофизикалық және космологиялық тұжырымдамалар

Бүкіл әлем туралы, оның қайдан, қалайша пайда болғандығы туралы мәселелер ежелден бері адамзатты толғандырып келе жатқан мәселелер болып табылады.

Діни  көзқарастық ағымдар бул  мәселерді  әр  алуан  мағынада түсіндірді.

Ғылым пайда болғаннан кейін Әлем туралы мифтік және діни көзқарастар біртіндеп өзгере бастады. Бул арада әлем туралы анықтаманы бере кеткен жөн. Әлем дегеніміз - адамзат эмпирикалық бақылау жасай алатын, адамзат мекендеген кеңістік.

Жұлдызды аспан көрінісінің жыл бойындағы өзгеруі

 Координаттардың экваторлық жүйесі. Жер бетіндегі кез келген елді мекеннің географиялық координаталармен бір мәнді белгіленетіні сияқты, шырақтардың аспан сферасындағы орны экваторлық координаттарменанықталады. Олармен  таныспай тұрып, «аспан экваторы» және еңкею дөңгелегі» деген ұғымдарды енгізіп алайық.

            Аспан сферасының центрі арқылы өтетін және  дүние осіне перпендикуляр жазықтық аспан сферасын QWQ₁E үлкен дөңгелегі – аспан экваторы бойымен қиып өтеді. Аспан экваторы көкжиекпен шығыс (Е) және батыс (W) нүктелерінде қиылысады. Барлық тәуліктік параллельдер орналасқан.

Жердегі өлшеулер

Жердегі ғарыштық сәулелер детекторы, екінші ретті ғарыштық сәулелердің компоненталарын өлшейді. Оларды Жер атмосферасындағы, атмосфералық нөсерлер тудырған. Детекторларды өлшейтін компоненталарына сәйкес екі шағын топқа бөлуге болады: нуклондар (протон мен нейтрон)мен мезондарды (мюон) және электромагнитті (фотон, электрон және т.б.)толқындарды тіркейтін. Бұдан былай, жердегі детекторлардын бізге белгілі шағын тобы, нейтронды мониторларды (НМ) қарастырамыз.